อิสรภาพที่แท้จริงอยู่ที่ใจเรา แม้ร่างกายยังต้องพึ่งพิงอาหารและน้ำ ร้อหนาวตามดินฟ้าอาศ เจ็บปวดเมื่อต้องของแหลม แต่จิตใจไม่จำเป็นต้องทุกข์ไปกับกายก็ได้ แม้ชีวิตและโลกรอบตัวจะผันผวนปรวนแปร ต้องสูญเสียทรัพย์ คนใกล้ชิดพลัดพรากจากไป แต่ใจก็ยังสามารถเป็นปกติได้ นี้คือศักยภาพแห่งจิตที่มีอยู่กับทุกคน เราทุกคนเกิดและเติบโตในโลกแห่งกาม แต่ก็สามารถอยู่เหนือกามได้ เราเกิดและเติบโตมาท่ามกลางความบีบคั้นแห่งทุกข์ แต่ก็สามารถอยู่เหนือทุกข์ได้ ทั้งนี้เพราะ “อริยโลกุตตรธรรมเป็นทรัพย์ประจำตัวของทุกคน” ดังมีพุทธพจน์รองรับ และมีพระบรมศาสดาเป็นแบบอย่างแห่งผู้ที่ลุถึงอิสรภาพดังกล่าว

อิสรภาพที่อยู่กลางใจนั้นจะเผยแสดงปรากฏแก่เราได้ต่อเมื่ออาสวะหรือกิเลสที่ห่อหุ้มนั้นถูกทำลายลง การทำความดี สร้างสมบุญกุศล เพื่อลดละความเห็นแก่ตัว เป็นเบื้องต้นแห่งการเข้าถึงอิสรภาพดังกล่าว ยิ่งทำความดีสร้างสมบุญกุศลมากเท่าไร ก็ยิ่งส่งเสริมมโนนธรรมภายในให้งอกงามและขัดเกลากิเลสให้เบาบางลง แต่หากบุญกุศลนั้นทำด้วยความเห็นแก่ตัว กล่าวคือทำเพราะอยากได้โชคลาภดังที่นิยมกระทำกัน ก็อาจทำให้กิเลสพอกหนาขึ้นและไกลจากอิสรภาพยิ่งกว่าเดิม ดังนั้นจึงจำเป็นอย่างยิ่งที่เราต้องรู้จักวางใจอย่างถูกต้องเมื่อทำบุญสร้างกุศล กล่าวคือทำบุญเพื่อลดละมิใช่เพื่อเอาให้มากขึ้น

การลดละกิเลสนั้นทำได้หลายอย่าง นอกจากการทำบุญให้ทานแล้ว ที่สำคัญคือการบำเพ็ญจิตภาวนาและปัญญาภาวนา เพื่อให้รู้กายและใจตามที่เป็นจริง จนเห็นชัดว่าไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเรา กล่าวอีกนัยหนึ่งคือเห็นว่า ตัวตน หรือ “ตัวกู ของกู” นั้นเป็นมายาภาพที่ถูกปรุงแต่งขึ้น การเห็นความจริงอย่างลึกซึ้งดังกล่าวย่อมนำไปสู่การปล่อยวางอย่างสิ้นเชิง ทำให้ความเห็นแก่ตัวปลาสนาการไปเมื่อกิเลสถูกทำลาย อิสรภาพที่กลางใจก็จะปรากฏในที่สุด

คำสอนของพระบรมศาสดาล้วนเป็นไปเพื่อการบรรลุถึงอิสรภาพขั้นสูงสุดดังกล่าว โดยมีพระสงฆ์สาวกและครูบาอาจารย์ทั้งหลายช่วยกันสืบต่อจนมาถึงยุคของเรา บางส่วนบางแง่ของคำสอนดังกล่าวข้าพเจ้าได้นำมาถ่ายทอดและเรียบเรียงตามกำลังสติปัญญาของตน ปรากฏเป็นบทความสี่บทที่รวมอยู่ในหนังสือเล่มนี้ สามในสี่บทเคยรวมพิมพ์อยู่ด้วยกันมาก่อนแล้วในหนังสือชื่อ คำขอที่ยิ่งใหญ่ ในการพิมพ์ครั้งนี้ได้จัดลำดับบทใหม่โดยมีบทความเรื่อง “บุญที่ถูกลืม” เพิ่มเข้ามา

ขออนุโมทนากับชมรมกัลยาณธรรม ที่มีกุศลเจตนาปรารถนาจะพิมพ์หนังสือเพื่อแจกเป็นบรรณาการแก่สาธุชนเนื่องในโอกาสขึ้นปีใหม่ ขออวยพรให้ทุกท่านมีกำลังใจและประสบความก้าวหน้าในการบำเพ็ญคุณงามความดีเสริมสร้างพลังแห่งมโนธรรมภายในให้เข้มแข็ง มีความสุขอันประณีตหล่อเลี้ยงใจ ไม่ระย่อในการบำเพ็ญภาวนา จนบังเกิดปัญญาแก่กล้าพาให้เห็นแจ้งสัจธรรม กระทั่งบรรลุถึงอิสรภาพขั้นสูงสุดด้วย เทอญ

พระไพศาล วิสาโล
๑ ธันวาคม ๒๕๕๒