วันนั้น... วันนี้... และวันต่อๆ ไป...
สุนันทา โรจน์เรืองไร

วันนั้น... ฉันนั่งคุกเข่าอยู่หน้าสรีระของท่าน หลับตานำจิตเข้าสู่สมาธิ พยายามสำรวจว่า สิ่งที่ต้องการจะเอ่ยต่อหน้าท่านคืออะไร สงบนิ่งอยู่เกือบนาที...แท้ที่จริงนอกจากความสว่างเย็นของสมาธิแล้ว ฉันเห็นความโศกเศร้าที่อยู่ภายในจิตใจ แล้วน้ำตาก็ไหล ฉันออกจากสมาธิพร้อมกับปาดน้ำตา   กลบเกลื่อนความรู้สึกไว้

นอกจากฉันแล้วยังเห็นอาการนี้กับหลายคน ญาติธรรมคนหนึ่งบอกอย่างสั้นๆ ว่า “ไม่มีที่พึ่งแล้ว” แต่สำหรับฉันแม้ไม่ได้กล่าวตอบ แต่ก็รู้สึกเหมือนสูญเสียญาติผู้ใหญ่ที่เคารพรัก ศรัทธา และ “เสียดาย” วันเวลาที่ท่านยังแข็งแรงอยู่ “เราไม่ค่อยสนทนาธรรมกับท่านบ้างเลย ทั้งที่จริงก็อยากพูดคุยตรวจสอบความเข้าใจการปฏิบัติของตนเอง”

วันนี้... อยากจะประกาศให้ใครๆ รู้ว่าท่านเป็นต้นแบบให้กับฉัน ชุมชนและประเทศชาติในหลายเรื่อง นอกจากการทิ้งร่องรอยเชิงประจักษ์พยานให้กับหลักธรรมคำสอนแล้ว ท่านยังเป็นต้นแบบของนักอนุรักษ์ดิน น้ำ ป่า การอนุรักษ์พันธุ์พืชสมุนไพร การปฏิบัติเมตตาบารมีต่อทุกชนชั้น ท่านเป็นผู้ก่อตั้งศูนย์เด็กเล็กที่บ้านท่ามะไฟหวานเป็นที่แรกๆ ของประเทศไทย ก่อนหน่วยงานใดจะบัญญัติศัพท์นี้เสียอีก

เรายังได้เห็นแนวคิดการสร้างอาคารสถานที่สำหรับผู้บำเพ็ญภาวนาในวัดทั้งสองแห่ง คือวัดภูเขาทอง และวัดป่าสุคะโตที่แตกต่างจากแนวคิดทั่วไป ท่านยึดหลักการใช้ประโยชน์สูงสุด ความสวยงามตามธรรมชาติ สะท้อนความเรียบง่าย สันโดษ และงดงามตามอัตลักษณ์ของท้องถิ่น สิ่งเหล่านี้เปรียบเทียบว่าเป็นทรัพย์สมบัติ หรือเป็นมรดกที่ท่านให้ไว้ 

วันต่อๆ ไป... เราควรใส่ใจน้อมนำสิ่งต่างๆ เหล่านี้ มายึดถือปฏิบัติให้เกิดความเจริญงอกงามยิ่งขึ้น และไม่ลืมคำสั้นๆ จำง่ายๆ เช่น “รู้ซื่อๆ (รู้เฉยๆ)” “รู้ทุกข์” “ละ ลด เลิก” จนถึงขั้น “ไม่เป็นอะไรกับอะไร” อันเป็นแนวทางที่ท่านเพียรมาตลอดชีวิต