คำปรารภ

งานเป็นส่วนสำคัญของชีวิต มิใช่เพียงเพราะว่าเราจำเป็นต้องมีปัจจัยเลี้ยงชีพเท่านั้น  ที่สำคัญไม่ยิ่งหย่อนกว่ากันก็คือ งานช่วยเติมเต็มจิตใจ ทำให้มีเป้าหมายในการดำรงอยู่ ช่วยให้ชีวิตมีคุณค่าขึ้น  ผู้คนเป็นอันมากไม่มีความจำเป็นต้องหาเงินเลี้ยงชีพ แต่ก็ยังอยากทำงาน เพราะทำงานแล้วมีความสุขใจ โดยเฉพาะงานที่เป็นประโยชน์เกื้อกูลผู้อื่น

แต่ก็เช่นเดียวกับสิ่งอื่น ๆ  แม้งานจะมีประโยชน์ แต่ก็อาจเป็นโทษถึงขั้นบั่นทอนชีวิตและจิตใจของเราได้ รวมทั้งทำลายความสัมพันธ์กับผู้อื่น  นั่นเป็นเพราะเราวางใจไม่ถูก มีทัศนคติที่ไม่ดีต่องาน หรือเอาจริงเอาจังกับงานจนละเลยสิ่งอื่น หรือถึงขั้นยอมแลกสิ่งอื่น ๆ ที่มีความหมายต่อชีวิตเพียงเพื่อให้งานสำเร็จ

งานนั้นจะเกื้อกูลชีวิตและจิตใจได้ก็ต่อเมื่อเราไม่ปล่อยให้งานกลายเป็นทั้งหมดของชีวิต  เพราะชีวิตเรามีสิ่งทรงคุณค่าอีกมากมายนอกจากงาน  เช่น สุขภาพกาย สุขภาพใจ  ครอบครัว และความสัมพันธ์กับผู้อื่น เป็นต้น  หากคำนึงถึงสิ่งเหล่านี้ และสามารถจัดวางชีวิตให้มีความสมดุลระหว่างสิ่งเหล่านี้     งานจะไม่ใช่ตัวบั่นทอนชีวิต แต่ช่วยเสริมสร้างสุขภาพกาย สุขภาพใจ ทำให้ครอบครัวแน่นแฟ้น และความสัมพันธ์กับผู้อื่นเป็นไปอย่างราบรื่น

นอกจากสมดุลระหว่างกายกับใจ ระหว่างการทำงานกับการพักผ่อน หรือ ระหว่างอาชีพการงานกับความสัมพันธ์ในครอบครัวแล้ว  ที่สำคัญอีกอย่างคือ สมดุลระหว่างงานภายนอกกับงานภายใน   งานประเภทหลังหมายถึงการฝึกจิตพัฒนาใจ  หากเราให้เวลาหรือใส่ใจกับงานภายใน  งานภายนอก ไม่ว่า งานส่วนตัว หรืองานส่วนรวมก็จะเป็นไปด้วยดี  นอกจากงานสำเร็จแล้ว  เรายังมีความสุขด้วย   หรือถึงแม้ล้มเหลว  เราก็ไม่เป็นทุกข์  กลับจะได้ประโยชน์จากเหตุการณ์ดังกล่าว  เช่น ได้บทเรียน มีประสบการณ์มากขึ้น  อีกทั้งยังสามารถนำสิ่งเหล่านี้มาใช้ฝึกจิตได้อีกด้วย เช่น ช่วยลดอัตตา ทำให้จิตใจมั่นคงไม่หวั่นไหวต่ออุปสรรค

งานภายนอกกับงานภายในนั้นเกื้อกูลกัน   “การทำกิจ” กับ “การทำจิต” จึงควรทำควบคู่กัน  บทความในหนังสือเล่มนี้ พูดถึงการทำจิตเป็นส่วนใหญ่ แต่ก็เชื่อมโยงกับการทำกิจในบริบทต่าง ๆ  ไม่ว่าการทำงานเลี้ยงชีพ งานวิชาชีพ งานจิตอาสา หรืองานส่วนรวม  จึงเชื่อว่าจะเป็นประโยชน์ต่อผู้อ่านไม่ว่าทำงานอะไรอยู่ก็ตาม

บทความเหล่านี้ส่วนใหญ่ปรับปรุงจากคำบรรยายของข้าพเจ้าในที่ต่าง ๆ  โดยตัดทอนมาให้เหมาะกับเนื้อที่ในคอลัมน์ “มองงานมองชีวิต” ของวารสาร  สุขศาลา   มีบางบทที่เขียนเป็นบทความสำหรับตีพิมพ์ในสุขศาลา โดยเฉพาะ  ส่วนที่เป็นคำบรรยายนั้นฉบับเต็มได้ตีพิมพ์ในที่อื่นมาก่อนแล้ว  ขณะที่ข้อเขียนชุด “ขับเคลื่อนชีวิตด้วยจิตวิวัฒน์” ก็เคยรวมพิมพ์เป็นเล่มในชื่อ จิตเบิกบาน งานสัมฤทธิ์

หลังจากที่บทความชิ้นแรกตีพิมพ์ในวารสารสุขศาลา เมื่อปี ๒๕๕๒  บัดนี้สำนักวิจัยสังคมและสุขภาพมีความประสงค์ขอนำบทความทั้ง ๒๘ ชิ้นมารวมพิมพ์เป็นเล่ม   ข้าพเจ้ายินดีอนุญาตและหวังว่าหนังสือเล่มนี้จะช่วยให้ทุกท่านทำงานอย่างมีความสุข ควบคู่ไปกับการเสริมสร้างชีวิตด้านในให้ลุ่มลึกขึ้น

พระไพศาล วิสาโล
๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๐